Brandon Spector*– Gökbilimciler, açıklanamaz bir şekilde ölüme meydan okuyormuş gibi görünen yeni bir yıldız nesnesi sınıfı keşfettiler.
Dünya’dan yaklaşık 15 bin ışıkyılı uzaklıkta bulunan gök cismi, geçmişte dev bir yıldız olan nesnenin çökmekte olan çekirdeğinden oluşan bir ‘mıknatıs’a benziyor. Bu nesne, Güneş’in kütlesini bir şehirden büyük olmayan bir alana sıkıştırırken, Dünya’nınkinden katrilyon kat daha güçlü bir manyetik alanda çıtırdar.
ÖLÜMDEN DÖNÜYOR MU?
Dönen bu küçük toplar, dönüşleri sırasında, alışılmış olarak birkaç saniye veya dakikada bir tekrar eden sabit ve gizemli ritimler yayan radyo dalgaları da dahil olmak üzere çok parlak elektromanyetik radyasyon jetleri fırlatabilir. Bu radyo darbeleri genellikle birkaç ay veya yıl sonra tamamen durur; çünkü ‘mıknatısın dönüşü’ aslında ‘ölüm çizgisi’ denilen bir noktaya kadar yavaşlar.
Ölüm çizgisi, yıldızın manyetik alanının daha fazla yüksek güçlü radyasyon üretemeyecek kadar zayıfladığı teorik bir eşiktir. Öte yandan, yakın zamanda keşfedilen bu ‘mıknatıs’, ölüm çizgisinin ötesinden sürekli ve parlak bir radyasyonla parlamaya devam ediyor gibi görünüyor; Üstelik bunu 30 yılı aşkın süredir yapıyor.
‘RADYO DALGALARI ÜRETMEK MÜMKÜN DEĞİL AMA DALGALARI GÖRÜYORUZ’
Avustralya’daki Uluslararası Radyo Astronomi Araştırmaları Merkezi’nde (ICRAR) radyo astronomu ve yeni makalenin baş yazarı Natasha Hurley-Walker, “Keşfettiğimiz nesne, ölüm çizgisinin altında radyo dalgaları üretemeyecek kadar yavaş dönüyor. Bir ‘mıknatıs’ olduğunu varsayarsak, bu gök cisminin radyo dalgaları üretmesi mümkün değil. Ama biz onları görüyoruz” dedi.
Keşif doğrulanırsa, bu çok uzun ömürlü “mıknatıs”, mevcut tüm teorik modellere meydan okuyan yeni bir yıldız nesneleri sınıfını temsil edebilir.
DÜZENLİ OLARAK ‘GÖZ GÖSTERİYOR’
Bilim adamları, ‘GPM J1839-10’ adını verdikleri bu garip ve kalıcı ‘mıknatıs’ı ilk olarak Eylül 2022’de Avustralya kırsalında bir radyo teleskop dizisi olan ‘Murchison Widefield Telescope Array’ aracılığıyla keşfettiler. Gözlemleri, nesnenin her 22 dakikada bir parlak radyo dalgalarıyla titrediğini ve ardından tekrar kararmadan önce her seferinde yaklaşık 5 dakika yoğun bir şekilde parladığını ortaya çıkardı.
Bu bile dikkate değer bir gözlemdi. Radyo dalgaları yayan çoğu magnetar birkaç saniye veya dakika süreyle titreştiğinden, 22 dakikalık döngüsü onu şimdiye kadar keşfedilen en uzun süreli magnetar yapar. Bu çok uzun döngü aynı zamanda ‘mıknatısın’ ölüm çizgisinin ötesinde çok yavaş döndüğünü de gösteriyordu.
Sınıflandırılamayan nesne hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen araştırmacılar, Dünya’nın magnetarı üzerinde yarım düzine başka radyo teleskop tarafından yapılan gözlemleri karşılaştırdılar ve 1988 yılına kadar uzanan arşiv bilgilerini incelediler. Ekibi şaşırtan iddia, gök cismi en eski bilgi setinde göründüğü gibi, 22 dakikalık bire bir döngünün son 33 yılda neredeyse hiç değişmediğiydi.
“ARKINDAKİ MEKANİZMA YİNE OLAĞANÜSTÜ”
Araştırmacılar, nesnenin çok yavaş dönmesi, çok uzun atım süresi ve radyo emisyon sürecinin çok uzun ömrü gibi kafa karıştırıcı özelliklerin, karşılaşılan tüm modellere meydan okuduğunu söyledi. Nesnenin ‘mıknatıs’ olmaması da mümkündür. Muhtemelen bir ‘beyaz cüce’, bir ‘mıknatıs’tan çok daha büyük olan ve daha yavaş dönen yıldız kalıntısının başka bir çeşidi. Ancak ekip, bu nesnenin yaydığı radyo dalgalarının bugüne kadar tespit edilen en parlak beyaz cüceden bile en az 1000 kat daha parlak olduğunu ekledi.
Hurley-Walker, “Bu olağandışı gök cismi, evrendeki en gizemli ve birçok nesneden bazıları olan nötron yıldızları ve ‘mıknatıslar’ hakkındaki anlayışımıza meydan okuyor” dedi. Arkasındaki sistem ne olursa olsun, olağanüstü.”
Ekibin makalesi 19 Temmuz’da Nature dergisinde yayınlandı.
* Uzay ve bilim haber editörü.
Yepyeni makale Live Science web sitesinden alınmıştır. (Çeviri: Tarkan Tufan)
